"Efekt Johnny'ego Deppa" pod lupą: kiedy ładne buzie zdają się brzydkie

Duże oczy, mała szczęka, podniesione łukowate brwi - to kobiece cechy twarzy, dzięki którym jednak i męskie twarze stają się bardziej atrakcyjne. Jednak nie zawsze. "Efekt Johnny'ego Deppa" pod lupę wziął w swoich badaniach psycholog dr Piotr Winkielman.

- Znanym w psychologii fenomenem jest to, że kobiece twarze mają cechy związane z atrakcyjnością. Panie mają bardziej okrągłe twarze i oczy większe w proporcji do całej twarzy - wyglądają bardziej jak dzieci. A męskie twarze mają więcej cech związanych ze złością - np. wyraziste i opuszczone brwi - powiedział w rozmowie z PAP dr Piotr Winkielman z Uniwersytetu Kalifornijskiego w San Diego i Uniwersytetu SWPS.

Może się to wydawać nieintuicyjne, ale również męskie twarze o cechach kobiecych uważane są za atrakcyjniejsze od twarzy typowo męskich. Efekt ten w psychologii zyskał miano "efektu Johnny'ego Deppa". Nie bez powodu więc za pociągające uważa się twarze celebrytów takich jak Leonardo di Caprio, Orlando Bloom, Justin Timberlake czy Justin Bieber.

- W psychologii interesują nas podstawy pierwszego wrażenia. Dotąd badania skupiały się np. na cechach twarzy, które czynią nas atrakcyjnymi albo godnymi zaufania. A my pokazujemy, że z taką oceną to nie jest taka prosta sprawa. Reakcje na twarz związane są również z tym, jak łatwo jest tę twarz w głowie przetworzyć. To nie jest tylko kwestia cech, ale też kontekstu - zaznaczył dr Winkielman.

Psycholog w swoim programie badawczym interesuje się reakcjami na konflikt i wysiłek poznawczy - a te wywołują docierające do człowieka bodźce, które są niespójne lub pasują do paru kategorii. Taki konflikt może się w nas pojawić np. wówczas, kiedy musimy zdecydować, czy pomarańczowy przedmiot ma kolor żółty czy raczej czerwony. Wysiłek poznawczy - związany z kategoryzacją jakiegoś obiektu pasującego do kilku szufladek na raz - jest spory i przeważnie nieprzyjemny. A to może sprawić, że zmienia się nasza ocena tego obiektu. Dr Winkielman badał ten efekt na przykładzie ludzkich twarzy. Wyniki ukazały się w lutym w PLOS (http://journals.plos.org/plosone/article?id=10.1371/journal.pone.0146328)

W badaniu wykorzystano wizerunki powstałe w wyniku morfingu twarzy kobiecej i męskiej, a więc zmiksowania cech tych wizerunków. Badani dostawali więc do oceny twarz o różnym poziomie cech kobiecych i męskich (od zera do stu procent cech kobiecych). Gdy bez żadnych dodatkowych pytań wyrywkowo pokazywano badanym twarze - z prośbą o ocenę atrakcyjności, regularność była jedna. Im więcej było na twarzy cech kobiecych, tym bywała ona uznawana za bardziej atrakcyjną. I to niezależnie czy twarz oceniały kobiety czy mężczyźni.

Oceny inaczej wyglądały jednak, gdy przed pytaniem o atrakcyjność wizerunku proszono o szybkie odgadnięcie płci osoby, na którą się patrzyło. I tu najmniej atrakcyjne okazywały się twarze w połowie skali - te, na których cechy kobiece i męskie były obecne w podobnym stopniu i trudno było sklasyfikować ich płeć. "Obciążenie poznawcze według naszych teorii przekłada się na atrakcyjność" - skomentował psycholog.

- W sytuacji pierwszego wrażenia ludzie negatywnie reagują na obciążenie poznawcze. Jesteśmy "leniuszkami" poznawczymi. Cenimy sobie łatwość myślenia. Jak coś wymaga zbyt dużo główkowania, to pierwsza reakcja jest negatywna. A to przekłada się na ocenę atrakcyjności. W skrócie:  "Nie lubię cię, bo nie umiem cię skategoryzować" - wyjaśnił badacz.

- Każdy z nas może mieć w sobie coś trudnego do skategoryzowania - czy to chodzi o płeć, czy o język, akcent, emocje, rasę czy wiek. Jeśli chodzi o pierwsze wrażenie, to ta trudność kategoryzacji przekłada się na reakcje na twarz - przyznał Winkielman.

 

Źródło: PAP - Nauka w Polsce
fot. kadr z filmu "Wrogowie publiczni"