Szkolnictwo w czasach II Wojny Światowej

1 września to nie tylko początek roku szkolnego, ale również rocznica wybuchu II Wojny Światowej, która zmieniła wiele rzeczy w Polsce, zwłaszcza w edukacji. Zobacz, jak wyglądała edukacja w latach 1939-1945.

W okresie II Wojny Światowej najbardziej prześladowaną przez okupantów grupą osób była inteligencja, do której  zaliczano osoby z wykształceniem średnim oraz wyższym, pracujące w takich zawodach, jak ksiądz, lekarz, weterynarz, urzędnik, pisarz czy redaktor. Uważani oni byli za duże niebezpieczeństwo i przeszkodę w realizacji planów politycznych III Rzeszy oraz ZSRR. Przeprowadzano więc tzw. "czystki" mające na celu ich likwidację. Z kolei, aby zapobiec kształceniu nowych pokoleń inteligencji, zaczęto wprowadzać zmiany w szkolnictwie.

Szkolnictwo pod zaborami

Na terenach okupowanych przez niemieckich zaborców zlikwidowano szkoły wyższe, średnie i powszechne. Szkoły zawodowe i powszechne pozostały jedynie na ziemiach Generalnego Gubernatorstwa. Pierwsze z nich miały przygotowywać robotników do pracy w branżach przemysłowych, gospodarczych czy rolniczych. Z kolei w szkołach powszechnych zakazano nauczania przedmiotów humanistycznych i gimnastyki. W 1940 roku zorganizowano szkoły niemieckie, które uczyły posłuszeństwa wobec zaborcy, czystości i porządku, a także języka niemieckiego, podstawowych obliczeń matematycznych oraz miar i wag.

Na obszarze pod okupacją radziecką usunięto ze szkół polskich nauczycieli, dyrektorów i kierowników. Z planu zajęć zlikwidowano religię oraz ograniczono zakres nauczania takich przedmiotów, jak historia, geografi i literatura polska. Wprowadzono także naukę języka rosyjskiego, a cały system edukacji wzorowany był na modelu radzieckim, w którym pierwszym stopniem kształcenia stało się wychowanie przedszkolne, następnie klasa przygotowawcza, szkoła początkowa oraz niepełna lub pełna szkoła średnia. Organizowano również kursy dla dorosłych, przedpoborowych i analfabetów.

Tajne nauczanie

Szkolnictwo wyższe w większości zostało zlikwidowane lub przekształcone i dostosowane do potrzeb zaborców. Zawieszono działalność między innymi Polskiej Akademii Umiejętności, Uniwersytetu Jagiellońskiego czy Akademii Górniczej. Zmiany w oświacie doprowadziły do szybkiego rozwoju tajnego nauczania, które przyciągnęło 1 milion uczniów na poziomie podstawowym, 90 tysięcy na poziomie szkoły średniej, 10 tysięcy na poziomie zawodowym oraz 7 tysięcy studentów. W podziemiu działał między innymi Uniwersytet Ziem Zachodnich, którego szeregi zasilali głównie studenci i wykładowcy Uniwersyetu Poznańskiego. Poosiadał on 4 wydziały, takie jak farmaceutyczny, lekarski, rolny i teologiczny. W 1939 roku powołano także Tajną Organizację Nauczycielską, która organizowała nielegalne zajęcia, pomogała nauczycielom  i osadzonym w obozach koncentracyjnych i więzieniach, a także ukrywała poszukiwanych. Nielegalne zajęcia na różnych poziomach wykształcenia określane były mianem Tajnych Kompletów. Młodzież nauczano między innymi takich przedmiotów, jak język polski, geografia czy historia.

Po II Wojnie Światowej wprowadzono znany nam dzisiaj jednolite kształcenie w szkołach podstawowych czy dwustopniowe studia i studia zaoczne. Ponadto wprowadzono obowiązek nauki do 16. roku życia i religię jako zajęcia nieobowiązkowe.

PO

fot. www.pixabay.com

żródło: www.95.aps.edu.pl, www.encyklopedia.pwn.pl, www.historykon.pl