Gentryfikacja - jak będzie wyglądać miasto w przyszłości?

Miasta nieustannie rozwijają się i zmieniają swój charakter. Problem zaczyna się tworzyć, gdy przestają one należeć do mieszkańców. W coraz większej ilości miejsc na świecie obserwujemy tendencję do bogacenia się miast i wypierania z nich mniej zamożnych mieszkańców na rzecz bogatej klasy średniej. Dowiedz się, czym jest gentryfikacja i czy należy jej zapobiegać. 

Zobacz też: Wszystko, co musisz wiedzieć, jeśli chcesz iść na architekturę.

W skrócie:

• Gentryfikacja to proces zmiany charakteru części miasta poprzez napływ zamożniejszych mieszkańców i siedzib firm. 
• Należy odróżnić pojęcie gentryfikacji od rewitalizacji - ta druga nie zakłada zmiany składu społecznego zbiorowości zamieszkującej dany obszar. 
• Gentryfikacja jest zjawiskiem, którego nie można jednoznacznie ocenić dobrze czy źle. Do najważniejszych korzyści płynących z tego procesu można zaliczyć wzrost wartości ekonomicznej danego terenu. Jednak należy pamiętać, że często prowadzi to do podwyższenia wydatków, które należy ponieść, aby móc tam dalej mieszkać. Powoduje to wyparcie mniej wydolnych finansowo lokatorów i tworzy miejsca dostępne tylko dla bogaczy. 
• Najsłynniejszym przykładem jest gentryfikacja, która zachodzi w Berlinie. W Polsce to zjawisko można zaobserwować szczególnie na Pradze w Warszawie czy na Kazimierzu w Krakowie. 

Co to gentryfikacja?

Pojęcie gentryfikacji wywodzi się od angielskiego słowa "gentrification", które oznacza przekształcenie dzielnicy z typowo mieszkalnej, zamieszanej przez różnych ludzi, na taką, w której przeważają lokatorzy o wysokim statusie społecznym. To zjawisko rozpatruje się głównie w kontekście miast, jednak należy pamiętać, że gentryfikacja na wsi także występuje. Gentryfikacja ekonomiczna i społeczna są ze sobą powiązane. Patrząc z ekonomicznego punktu widzenia, gentryfikacja to zwiększenie wartości materialnej danego miejsca. Dokonuje się tego poprzez uatrakcyjnienie terenu np. lokując prestiżowe inwestycje czy wprowadzając zieleń. W aspekcie społecznym, gentryfikacja oznacza zmianę składu społecznego zbiorowości zamieszkującej dany obszar. Rosnące ceny czynszów i usług w okolicy prowadzą do zmiany charakteru dzielnicy. Z typowo mieszkalnej, zamieszkanej przez osoby o różnym stopniu zamożności, staje się strefą zamieszkaną głównie przez osoby o wysokich dochodach.

Gentryfikacja a rewitalizacja

Od gentryfikacji należy odróżnić pojęcie rewitalizacji, które także jest często błędnie używane. Rewitalizacja jest procesem, który ma na celu wyprowadzenie ze stanu kryzysowego obszarów zaniedbanych. Działania rewitalizacyjne są prowadzone w sposób kompleksowy, wspólnie przez samorząd, mieszkańców, instytucje, a także deweloperów. Rewitalizacja ma przeciwdziałać degradacji dzielnicy i pobudzać jej rozwój poprzez wzrost aktywności społecznej i gospodarczej oraz remont mieszkań, budynków i infrastruktury.  

Zasadniczą różnicą pomiędzy gentryfikacją a rewitalizacją jest fakt, że efektem rewitalizacji nie ma być podniesienie wartości ekonomicznej terenu, które będzie prowadzić do tego, że obecnych mieszkańców nie będzie stać na dalsze życie w danej okolicy. Rewitalizacja zakłada poprawę standardu życia bez drastycznej zmiany charakteru dzielnicy.

Zobacz też: Jak znaleźć pokój na wynajem? Poradnik dla studenta.

Gentryfikacja - wady i zalety 

Łatwo można wymienić wiele pozytywnych aspektów gentryfikacji. Dzięki temu zjawisku dochodzi do odnowienia dzielnic, które często były zaniedbane. Wyremontowanie budynków i wydzielenie przestrzeni na zieleń prowadzą do podniesienia standardu życia. Dokonuje się przeglądu opuszczonych pustostanów, które mogą zostać przekształcone w budynki użyteczności publicznej albo restauracje lub kluby. Zmiana składu społecznego zbiorowości nie zawsze jest zła. Może pozytywnie wpłynąć na okolicę, zmniejszając siedliska przestępczości i patologii. Gentryfikacja podnosi status ekonomiczny i kulturowy miast. Zadbane i bezpieczne miejsce będzie chętniej odwiedzane przez turystów i może przyciągać bogatych mieszkańców, co zacznie generować zyski dla miasta.

Jednocześnie lista zarzutów wobec gentryfikacji jest bardzo długa. Uatrakcyjnienie terenu wpływa na drożenie ziemi i selekcjonuje następnych użytkowników i inwestorów. Tym samym, uniemożliwia się osiedlanie tam mieszkańcom, którzy są mniej wydolni finansowo na rzecz bogatej klasy średniej. Osoby o niższych dochodach są zmuszone opuścić mieszkania atrakcyjniejsze ze względu na lokalizację czy przyrodę na rzecz tych znajdujących się na peryferiach miast. W ekstremalnych przypadkach, gentryfikacja prowadzi do wzrostu bezdomności. Znikają także pierwotne punkty handlowo-usługowe, które ustępują miejsca drogim restauracjom i luksusowym butikom, dostępnym tylko dla bogatych ludzi. W ten sposób tworzą się społeczne i ekonomiczne bańki, które mogą prowadzić do wielu konfliktów. Dzielnice tracą swój pierwotny charakter, a np. poprzez tworzenie grodzonych osiedli czy budowanie wielkich biurowców, znika przestrzeń publiczna potrzebna do życia.

Gentryfikacja w Polsce

Gentryfikacja jest zjawiskiem uniwersalnym, zachodzącym na całym świecie. W Europie dobrym przykładem będzie gentryfikacja Berlina, gdzie swój charakter zmieniły takie dzielnice jak Kreuzberg czy Neukölln. Szeroko omawiana jest także gentryfikacja Brooklynu, dzielnicy Nowego Jorku. Obecnie na mieszkanie w tym miejscu mogą pozwolić sobie tylko osoby o wysokich dochodach.

Proces gentryfikacji nie omija także naszego kraju. Gentryfikacja w Polsce dotyczy nie tylko dzielnic, które np. wcześniej pełniły funkcje przemysłowe, ale także miejsc, które zostały znacząco zniszczone w trakcie II wojny światowej lub nie były remontowane przez długi czas. Najczęściej mówi się o gentryfikacji warszawskiej Pragi i krakowskiego Kazimierza, których postrzeganie zmienia się z niebezpiecznych i ubogich dzielnic na zadbane i chętnie odwiedzane przez turystów. Takie procesy zachodzą w wielu innych polskich miastach – początkowe etapy gentryfikacji można zaobserwować chociażby na wrocławskim Nadodrzu. Obecnie poddawanym gentryfikacji na największą skalę w Polsce i Europie jest projekt odnowienia centrum Łodzi.  

MN

Źródło: wikipedia.org

fot. Maria Orlova z pexels.com