Polska to kraj mało innowacyjny?
2014-02-03 15:52:46
Badania naukowe oraz innowacyjność Polski to tematy szeroko opisywane w mediach. Niestety, zwykle w negatywnym ujęciu. Koronnym zarzutem w kwestii małej liczby prac badawczo-rozwojowych jest niewystarczająca ilość środków przeznaczanych na ten cel. Okazuje się, że to tylko jedna z kilku przyczyn tak niskiego poziomu innowacyjności naszego kraju.
Zgodnie z raportem Eurostatu dotyczącym wydatków poszczególnych państw Unii Europejskiej na badania i rozwój, Polska znajduje się na dalekim, 20. miejscu wyprzedzając, i to o stosunkowo niewiele, tylko siedem innych krajów członkowskich. Mała ilość środków przeznaczanych na badania to więc niezaprzeczalnie jedna z przyczyn niskiego poziomu innowacyjności naszego kraju. Co ciekawe, aktywność Polski na polu badań wcale nie jest tak niska, jak mogłoby się wydawać. Skąd więc bierze się brak sukcesów w tej dziedzinie? Okazuje się, że istnieją inni winowajcy tak małej efektywności obszaru prac badawczo-rozwojowych w Polsce – mowa o braku „innowatorów” oraz niskim poziomie współpracy biznesu z edukacją.
Sektor naukowy vs. Urząd Patentowy
Zgodnie z danymi z Urzędu Patentowego, liczba zgłoszeń patentowych w 2012 roku wyniosła 5351, co w porównaniu z rokiem 2011 oznacza około 10 proc. wzrostu, a względem 2010 jest to ponad 30 proc. więcej. Ponadto, 2210 z tych zgłoszeń dokonywanych było przez sektor naukowy. Do grupy placówek edukacyjnych, które w największym stopniu przyczyniły się do takiego poziomu należą m.in. Politechnika Wrocławska, Akademia Górniczo-Hutnicza w Krakowie, Politechnika Poznańska, a także Politechnika Warszawska.
Same zgłoszenia to jednak nie wszystko, ponieważ kluczowym wskaźnikiem jest liczba przyznanych patentów oraz praw ochronnych na wzory użytkowe. Najwięcej wspomnianych praw przyznano Politechnice Wrocławskiej, Politechnice Poznańskiej, Uniwersytetowi Przyrodniczemu we Wrocławiu i Zachodniopomorskiemu Uniwersytetowi Technologicznemu w Szczecinie.
Jaki z tego wniosek? W ostatnich latach sytuacja na tym polu nie przedstawia się wbrew licznym opiniom, najgorzej. Według statystyk Światowej Organizacji Własności Intelektualnej Polska zajmuje 15 miejsce wśród 200 państw jeżeli chodzi o liczbę zgłoszeń wynalazków do ochrony oraz 18 pozycję pod względem liczby uzyskanych praw wyłącznych.
Nieco mniej pochlebne są dane dotyczące ogólnego poziomu innowacyjności Polski - pod tym względem na tle Unii Europejskiej w 2012 roku zajmujemy 24 na 27 możliwych miejsc. Dlaczego więc, pomimo bardzo dobrej pozycji w liczbie zgłoszeń i uzyskiwanych praw wyłącznych, Polska nie przoduje w rankingach innowacyjności? Powszechne stwierdzenie „nie liczy się ilość tylko jakość”, w tym przypadku dość dobrze odwzorowuje rzeczywistość.
Gospodarka innowacyjna
Innowacyjność gospodarki nie określa liczba patentów, lecz skala wdrożeń innowacji do przemysłu. Jak już wspomniano wyżej, liczba tych działań w Polsce jest bardzo niska. Obecnie patentowane wynalazki często trafiają do szuflady w związku z problemem ich komercjalizacji lub też brakiem ich użyteczności komercyjnej. Dlatego też, jedynymi państwami UE jakie wyprzedzamy w rankingu innowacyjności są Łotwa, Rumunia i Bułgaria. Receptą na zmianę sytuacji Polski i wzniesienie się na wyższe pozycje w rankingach liczby wdrażanych patentów jest przede wszystkim pogłębianie współpracy firm, o nastawieniu rynkowym, z uczelniami. Pozwoli to na wzrost liczby patentowanych wynalazków wykorzystywanych komercyjnie, co przełoży się również na ogólny poziom innowacyjności Polski.
Pogłębianie współpracy biznesu z placówkami edukacyjnymi powinno być jednak budowane od podstaw. W tym przypadku, nie wystarczy tylko zgłaszanie się organizacji do placówek naukowych, tj. uczelni wyższych, z prośbą o prowadzenie badań i analiz. Głównym wyzwaniem staje się zmiana wzajemnego postrzegania firm i jednostek naukowych. Z jednej strony pracodawcy nie są przekonani, co do możliwości posiadanych przez uczelnie wyższe w zakresie badań i analiz. Jednostki naukowe natomiast bywają niechętne do podejmowania współpracy z przedstawicielami biznesu w związku z narzucaniem przez tych drugich określonych wymagań oraz oczekiwań. Jednakże, zauważalne stają się zmiany mentalności obu grup interesów. Coraz częściej uruchamiane są inicjatywy mające za zadanie wsparcie tego rodzaju współpracy.
Praca u podstaw
Przykładem przedsięwzięcia służącego rozwojowi kooperacji pracodawców z placówkami edukacyjnymi jest projekt Biznes dla edukacji, w ramach którego realizowanych jest dziesięć Programów Edukacyjnych. Jednym z nich jest Program Filary sukcesu, działający na Politechnice Warszawskiej oraz Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie. W ramach Programu przeprowadzona została ankieta poruszająca m.in. tematykę prowadzenia badań na uczelniach i zgłaszania przez nie patentów. Pytania te miały na celu sprawdzenie świadomości studentów dotyczącej działań na rzecz rozwoju innowacyjności w ich jednostkach. Zgodnie z wynikami ankiety badawczej, 2/3 respondentów potwierdziło, że na ich uczelniach prowadzone są badania naukowe dofinansowywane prze Unię Europejską oraz te zlecane komercyjnie. Natomiast, zaledwie nieco ponad 1/3 ankietowanych stwierdziła, że liczba zgłoszeń o ochronę własności intelektualnej do Urzędu Patentowego (UP) jest duża. – Niezwykle istotna jest nie tylko sama współpraca między pracodawcami a uczelniami na poziomie prowadzenia badań. Bardzo ważna i często pomijana jest również komunikacja. Studenci nie zdają sobie sprawy z tego, ile badań prowadzonych jest na uczelniach i w związku z tym nie postrzegają placówek edukacyjnych jako miejsc, gdzie można byłoby takie zadania wykonywać na rzecz przedsiębiorstw. Jeśli taka jest dzisiaj opinia studentów to, trudno się spodziewać, że w przyszłości, jako uczestnicy rynku pracy będą oni postrzegać uczelnie jako partnera w budowaniu innowacyjności. Może to w efekcie, w niedalekiej przyszłości doprowadzić do znacznego pogłębienia braku świadomości na temat możliwości budowania innowacyjności we współpracy z uczelniami, a co za tym idzie pogorszenia naszej sytuacji na tle innych państw w tym obszarze – mówi Magdalena Piękosz Dyrektor ds. Personalnych Saint-Gobain Polska Sp. z o.o. - Dystrybucja Budowlana.
Działania realizowane w ramach projektu Biznes dla edukacji, do których można zaliczyć m.in. warsztaty, spotkania ze studentami, czy programy ambasadorskie, mają na celu właśnie poprawę komunikacji i wzrost zaufania pomiędzy obiema stronami – pracodawców oraz przedstawicieli jednostek edukacyjnych. Poprzez pracę u podstaw, studenci, z których część pozostanie na uczelni, jak i pracownicy naukowi, poznają pracodawców, ich możliwości oraz oferowane przez nich technologie.
Choć obecnie zaawansowana współpraca na poziomie badań i komercjalizacji wynalazków nie jest możliwa – staje się coraz bardziej rzeczywista. Wpływ na to mają m.in. dynamika zmian na rynku, jak i wzrost świadomości co do znaczenia innowacji oraz chęci pogłębienia współpracy biznesu z edukacją. Pierwsze działania w tym kierunku zostały już podjęte. Teraz istotnym staje się utrzymanie trendu pogłębiającego współdziałanie firm z placówkami edukacyjnymi.
Niskie wydatki na badania i rozwój niekoniecznie muszą oznaczać brak innowacyjności kraju. Duża liczba patentów przyznawanych instytucjom, jednostkom naukowym oraz osobom indywidualnym również tego nie gwarantuje. W tym przypadku, najistotniejsza jest komercjalizacja opracowanych wynalazków. Stąd też, dużego znaczenia nabiera wzajemne wpieranie się organizacji i jednostek naukowych w realizacji projektów badawczych możliwych do zaistnienia w realiach rynkowych.
ip
