Samowolka w stypendiach i bezpłatności za studia

Reforma systemu szkolnictwa wyższego, a raczej próba nieudolnego łatania ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym, przynosi kolejne nieprzyjemne efekty dla społeczności akademickiej. Ostatnio temat po raz kolejny został poruszony przez „Metro”.

Gazeta opisała jeden z elementów nowelizacji, czyli konieczność zmiany kryteriów przyznawania dawnego stypendium naukowego – obecnego stypendium rektora dla najlepszych studentów. Wspominałem w jednym z wcześniejszych wpisów, że sposobem na ominięcie bałaganu w tym zakresie byłaby roczna vacatio legis i  ustalenie na spokojnie przejrzystych zasad przez uczelnie. Warto zaznaczyć, że te kryteria są równocześnie PODSTAWĄ przyznania uprawnienia do bezpłatnego studiowania drugiego kierunku!

O co chodzi?

Ustawa wymusiła wprowadzenie nowych kryteriów (zamiast obecnie obowiązującego i jedynego  kryterium średniej ocen) tzn.: „stypendium rektora dla najlepszych studentów może otrzymywać student, który uzyskał za rok studiów wysoką średnią ocen lub posiada osiągnięcia naukowe, artystyczne lub wysokie wyniki sportowe we współzawodnictwie międzynarodowym lub krajowym.”

Pytanie brzmi – jak można takie kryteria sprawiedliwie wprowadzić, gdy rok akademicki praktycznie już się skończył, a studenci cały czas byli przekonani, że otrzymają stypendia za średnią? Co zrobić także ze stypendiami sportowymi, które dotychczas funkcjonowały jako osoba forma motywacji? Przecież nie możemy zostawić świetnych sportowców na lodzie.

Zdaje się, że Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego nie przejmuje się tymi kwestiami. Na jednym z posiedzeń  członkowie Senatu Uniwersytetu Warszawskiego odbyli spotkanie z Panią Minister Barbarą Kudrycką. Zadałem wówczas pytanie na temat problemów, jakie wygenerowała w tym zakresie nowa ustawa. Jedyną odpowiedzią jaką uzyskaliśmy, pozostało stwierdzenie, że musimy sobie poradzić. Osobiście nazywam to rządową doktryną „spychologii” – czyli kierowania się zasadą „to Wasz problem, radźcie sobie sami”. Oczywiście zamierzamy, jak pisałem tutaj.

Pytam tylko, czy to jest odpowiedzialność za system szkolnictwa wyższego? Większość uczelni znalazła się w potrzasku i nie wie, jak ostatecznie skonstruować zasady przyznawania stypendiów. Nic dziwnego - postawiono uczelnie pod murem, z goniącymi terminami i brakiem merytorycznego wsparcia.

KTO BĘDZIE STUDIOWAŁ BEZPŁATNIE DRUGI KIERUNEK?

Brak pewności prawa, to jeden z najgorszych symboli złej legislacji. Możemy podać idealny przykład z nowelizacji. Art. 170a ust. 4. Do kontynuowania studiów bez wnoszenia opłat w kolejnym roku studiów, o których mowa w ust. 3, ma prawo student, który w poprzednim roku studiów spełnił kryteria, o których mowa w art. 181 ust. 1 [czyli stypendium rektora], z uwzględnieniem art. 174 ust. 4. [odesłanie do zasad podziału Funduszu Pomocy Materialnej].

Niech student zada sobie teraz pytanie: kto będzie studiować bezpłatnie drugi kierunek studiów?

A teraz szereg pytań pomocniczych:

1. Jakie są kryteria otrzymania stypendium rektora?
Odpowiedź: zależne od uczelni, na większości jeszcze ich nie ma, ponieważ przyparto uczelnie do muru, wymuszając szybkie zmiany z nowymi kryteriami.
   
2. Czy uprawnienie trzeba zdobyć na uczelni, w której chcemy nabyć prawo do studiowania drugiego bezpłatnego kierunku, czy może być to inna uczelnia? Jeżeli może być inna, to czy rezultaty (nie mówiąc już o możliwych zupełnie różnych kryteriach) są porównywalne?
   
3. Czy jeżeli student nie złożył wniosku o stypendium rektora, ale spełnia kryteria jego otrzymania może studiować drugi kierunek bezpłatnie (tak wskazuje wykładnia literalna)? Jeżeli tak, to w jaki sposób będzie weryfikowane, czy te kryteria faktycznie spełnił?
   
4. Jak porównać średnią, osiągnięcia naukowe, sportowe lub artystyczne w zakresie uprawnienia do studiowania bezpłatnego drugiego kierunku? Są one wrzucone łącznie do jednego worka (stypendium rektora), co jest równoznaczne z nabyciem przez osoby spełniające kryteria uprawnienia do bezpłatnego studiowania. Bez wątpienia część osób zasługuje za swoje osiągnięcia na stypendium rektora (np. malarz, który wygrywa prestiżową międzynarodową wystawę), ale czy powinien w tym momencie równocześnie otrzymać uprawnienie do bezpłatnego kierunku? Według obecnych przepisów można wybrać - albo otrzymuje oba uprawnienia (stypendium rektora i bezpłatne studia), albo nic. Głupie?

Ponadto uprawnienie do bezpłatnego  studiowania jest weryfikowane co roku. Czyli można pierwszy rok studiować bezpłatnie, później przykładowo zmienią się kryteria otrzymywania stypendium rektora, pomimo że według zasad, na których rozpoczynaliśmy te studia (np. nadal mieścimy się według starych zasad w grupie osób z wysoką średnią) moglibyśmy studiować je nadal bezpłatnie, może okazać się to niemożliwe.
A kto wtedy będzie winny? Oczywiście „nieodpowiedzialne Uczelnie”!

Można byłoby spróbować przeprowadzić szybką nowelizację przepisów, ale oczywiście byłoby to równoznaczne z przyznaniem się do błędów, a to jest niemożliwe.

Ups… zapomniałem! Przecież nowelizacja ustawy jest „nadzieją na to, że nie będziemy straconym pokoleniem”  (cyt. Minister B. Kudrycka z posiedzenia Senatu UW).

Piotr Müller
Przewodniczący Zarządu Samorządu Studentów Uniwersytetu Warszawskiego
http://piotrmuller.pl