Fluoryzujące białko warte Nobla z chemii

Osamu Shimomura, Martin Chalfie i Roger Y. Tsien to tegoroczni laureaci nagrody Nobla w dziedzinie chemii. Nagrodę otrzymali za odkrycie i wykorzystanie w badaniach zielonego, fluoryzującego białka GFP.

Po raz pierwszy białko zostało wyodrębnione przez Osamu Shimomurę. W 1962 r. wyizolował je z żyjącej u zachodnich wybrzeży Ameryki Pn. meduzy Aequorea victoria. Odkrył też, że w świetle ultrafioletowym białko mieni się w kolorze zielonym.

Dalsze prace nad GFP podjął Martin Chalfie. Wykazał on, że po odpowiedniej modyfikacji białko można łączyć z innymi proteinami, oznaczając je w ten sposób. Jego odkrycie wykorzystywane jest dziś na całym świecie. GFP można znaczyć komórki, a potem obserwować ich zachowania i przemieszczanie się w organizmie. Dotyczy to zarówno komórek zdrowych, jak i chorych, dzięki czemu poznawane są procesy rządzące chorobami i ich kolejne etapy.

Zasługą Rogera Y. Tsiena jest zaś wyjaśnienie procesu odpowiadającego za świecenie GFP. Jego badania pozwoliły na stworzenie innych barw białka: żółtej, pomarańczowej, czerwonej i niebieskiej. Dzięki temu możliwe jest obserwowanie kilku procesów zachodzących w organizmach żywych jednocześnie.

Białko GFP jest obecnie jednym z najważniejszych narzędzi badawczych w biologii. Wykorzystuje się je m. in.  w badaniu procesów zachodzących w mózgu, takich jak zapamiętywanie i uczenie się, ale także odpowiedzialnych za chorobę Parkinsona i Alzheimera.

fot. sxc
an